De Twitterwereld stond de afgelopen dagen weer even op z'n kop. De discussie was niet bepaald de nieuwste, maar wel relevant voor de snackliefhebber. Zeg je nou friet of patat? Het Meertens Instituut kwam met het kaartje van Jan Stroop uit 1972 (dat we al eens eerder besproken hebben) en op Twitter barstte het los. Het Algemeen Dagblad maakte een selectie van de leukste tweets en wie geen genoeg kan krijgen kan natuurlijk gewoon Twitter afzoeken via #teamfriet (dat uiteraard de leukste grappen en beste argumenten heeft) en #teampatat (dat bestaat uit een stel Noordelingen en Randstadbewoners met een spraakgebrek).

In de regionale nieuwsbladen van afgelopen donderdag stond er ook een stukje (het is nog komkommertijd mensen) waarin ze "ontdekken" dat men in Zwolle patat zegt en in Heerlen friet; een prachtig staaltje onderzoeksjournalistiek! Leuker vind ik zelf drie andere regionale verschillen die nog niet zo uitgemolken zijn, maar helaas niet zo uitgebreid besproken worden.

1) Waar in West- en Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Vlaams-Brabant en Zeeland het woord patat echt het meest gangbare woord voor aardappel is, zegt men in Noord-Brabant en de beide Limburgs wel aardappel tegen een aardappel, maar friet tegen de lekkerste bereidingswijze. Het woord patat kan daar dus zowel aardappel als friet betekenen.
2) Waar een berenhap beneden de rivieren een krokante snack is, is dat boven de rivieren gehakt met ui (die in Heerlen onder de merknaam "spoetnik" verkocht wordt).
3) Een friet oorlog in Brabant en Limburg is meestal met curry (en frietsaus, pindasaus en uitjes), waar dat boven de rivieren zonder curry is. Opvallend is dat Nijmegen (dat in de friet/patat-discussie stevig bij Zuid-Nederland hoort) hier de kant kiest van Midden- en Noord-Nederland want een frietje oorlog is in Nijmegen zonder curry, wil je namelijk witte, rode en bruine saus over je friet kan je het beste een friet rotzooi bestellen.

Wat zeg jij, friet of patat? Berehap of spoetnik? Friet oorlog of friet rotzooi? Welke regionale snackverschillen en specialiteiten bestaan er nog meer? Frietopia hoort er graag van.

Nadat we in 2006 al een keer een sauzentest hadden gehouden, was het in het kader van ons tienjarig bestaan tijd voor een nieuwe editie. Het (internationale) testpanel bestond uit negen mensen en er waren negentien deelnemende sauzen, waarvan zeven zelfgemaakt en twaalf uit een potje.

Een sauzentest begint natuurlijk met de friet. De vorige keer waren we in een cafetaria en aten we fabrieksfriet van consistente, hoge kwaliteit; nu aten we zelfgebakken verse frites van iets wisselvalligere, doch opnieuw zeer hoge kwaliteit. De aardappels van het ras Victoria werden wel gewassen, maar niet geschild, vervolgens in reepjes gesneden, twee keer gebakken in 100% zonnebloemolie en tot slot voorzien van een beetje zout.

De voorzitter van het organisatiecomité was belast met de taak van het coderen en aanleveren van de sauzen en heeft zelf geen scores ingevuld. De negen overgebleven juryleden hebben elke saus een score gegeven en eventueel voorzien van begeleidend commentaar, al dan niet samen met een “gok” welke saus het was. Hieruit is een scoretabel gekomen waar iedereen heel erg benieuwd naar was, en die net als in 2006 een zeer verrassende uitslag kende.

19e en laatste werd de vanillevla met een 4,3. Sommige mensen vonden het eetbaar, maar met name het feit dat je iets mayonaise-achtigs denkt te zien, maar dan overvallen wordt door vanillïge zoetheid viel niet in goede aarde. Iemand zei eenvoudigweg: “vanillevla, doe maar niet”.

18e werd de biologische pompoenpittenpasta met een 4,6. Een van de duurste “sauzen” uit de test, maar de commentaren logen er niet om. De consistentie was te dik en te weinig smeuïg, de smaak was op z’n best neutraal en op z’n slechtst vies. Interessant was dat mensen niet goed konden thuisbrengen was het was en dachten aan groene pindakaas, sesampasta (tahin) of pistaches.

17e werd de citroenmayonaise met spaanse peper met een 4,7. “Whiskysaus met peper”, “te zuur” en “werkt niet”. Alleen de maker gaf de maximale score onder het commentaar “beste ooit”; hierin stond hij helaas alleen.

16e werd de honing met een 4,8. Het was moeilijk om niet te herkennen was het was, maar de meesten vonden het geen geschikte combinatie; en honing blijft natuurlijk bijenkots.

Gedeeld 14e werd de biologische veganistische mayo met een 5,2. Commentaren over de smaak waren “vlak”, “zuur”, “saai” en “lekker”; over de consistentie was het panel minder te spreken, sommigen vonden het verdacht veel op een heel ander soort “saus” lijken.

Ook gedeeld 14e met een 5,2 was de Guinness-saus. Slechts één iemand vond het echt lekker, maar de smaak is nogal bijzonder en overheersend. Een panellid omschreef het als “bier van drie dagen oud met de smaak van bloed, gatver”.

13e werd ietwat teleurstellend de Heinz tomatenketchup met een 5,6. Het jurylid dat dit “rubbish ketchup, not Heinz” noemde zal zichzelf nog eens achter zijn oren moeten krabben. De meeste mensen kwamen weinig verder dan constateren dat het ketchup was.

Gedeeld 11e werd de Euroshopper mayonaise met een 5,7. De meningen over deze kandidaat waren het meest uniform verdeeld, de conclusie was vooral dat het een gewone volvette mayonaise was, zonder opmerkelijke bijzonderheden.

Ook gedeeld 11e met een 5,7 was de Remia frietsaus. De favoriete saus van topchef Herman den Blijker werd als “standaard”, “zoet” en “saai” beoordeeld en maar door één iemand echt hoog beoordeeld.

10e werd de hummus al-tahini met een 5,8. Critici vonden de hummus “gronderig” en “droog” en de consistentie te dik. Anderen waardeerden de smaak wel (“nice, a bit like hummus”), maar vonden de combinatie met friet niet ideaal.

9e werd de Sandwichspread tomaat-bosui met een 5,9. De combinatie deed iemand aan foe yong hai denken, terwijl andere mensen de sandwichspread toch echt liever op brood eten. Toch vond niemand het echt vies op de friet.

8e werden de zachtgebakken eierdooiers met een 6,1. Deze combinatie is ontstaan om bepaalde jengelende kinderen in restaurants stil te houden, maar friet met ei kan ook best aan volwassenen geserveerd worden.

7e werd de met een 6,3 gewaardeerde Japanse kokoscurry. De meningen over deze “saus” liepen het sterkst uiteen van allemaal. De kok gaf zijn eigen curry een onvoldoende met het commentaar “vies en eet onhandig”; ook “restjes die overblijven als je nasi hebt gekookt” was niet heel lovend. Meerdere anderen vonden de kokossmaak juist lekker en interessant.

6e werd de Calvé groene pepersaus met een 6,7. “Prima, vaker eten!” en “fris en interessant” werden genoemd, hoewel het niet per se de beste pepersaus ooit hoeft te zijn.

5e werd de Poolse mayonaise van Winiary met een 6,9. Mayonaise met een “duidelijke eiïge smaak, romig en vettig”, maar ook “zacht” en “vrij neutraal”. Ook vonden meerdere mensen dat deze mayonaise en de friet elkaar goed complementeerden.

4e werd de veganistische banketbakkersroom. In 2006 scoorde een soortgelijk recept nog een 8,3 wat toen de overwinning opleverde, maar nu moest de zoete room het doen met een 7,2 wat niet genoeg was voor het podium. De smaak werd treffend omschreven als “iets te zoet, maar verrassend oké”.

De 3e plaats en de bronzen medaille was voor de Mayo Royale van Devos Lemmens die een 7,3 scoorde. Deze wat zuurdere, Belgische, mayonaise werd door vrijwel iedereen gewaardeerd en lekker gevonden. De commentaren waren kort en van het kaliber “lekkere majo”.

De 2e plaats en de zilveren medaille was voor de Indiase rode curry met een 7,4. Deze pittige curry op basis van tomaat, ui en specerijen was “lekker met aardappel”, maar overstemde de friet wel een beetje. Buiten de competitie om werd nog geprobeerd om deze curry met mayonaise tot een friet speciaal te maken en dat leverde zeer positieve reacties op.

Maar… De absolute winnaar, de 1e plaats en de gouden medaille, met een 8,0 de andere deelnemende sauzen ver achter zich latend was het Canadese frietgerecht Poutine! De combinatie van friet met jus en verse kaas had weliswaar volgens meerdere juryleden niet veel met “saus” te maken, maar werd vrijwel unaniem met een zeer hoge score beoordeeld met commentaren als “w00t meesterlijk”, “past goed bij friet” en “I love chips with gravy and cheese”. Ondanks deze overwinning was er nog het commentaar dat er aan getwijfeld werd of de gebruikte mozzarella de ideale kaassoort voor dit gerecht was.

Negentien sauzen, negen juryleden en een verrassende winnaar dus. Andere conclusies waren dat mensen de sauzen die ze zelf gemaakt of meegebracht hadden gemiddeld hogere scores gaven en dat de huisgemaakte sauzen (1e, 2e, 4e, 7e, 8e, 10e en 17e), hoger scoorden dan de fabrieksproducten.

Het grootste probleem van deze test was echter dat de sauzen zo ver uiteenliepen dat ze moeilijk te vergelijken waren. Iedereen pikte ook vrij makkelijk zijn eigen saus er uit en voor de mensen die een beetje hadden meegekregen welke sauzen er in de test zaten was het helemaal makkelijk. Als we in de toekomst, vermoedelijk in augustus 2021, een derde sauzentest gaan houden kan dat beter een (dubbel)blinde test zijn die zich puur op één type saus concentreert. Bijvoorbeeld alleen maar vijftien of twintig soorten mayonaise, waaronder Belgische, Duitse, Franse en zelfgemaakte (volgens een aantal recepten).

Dan hebben we het over 2021, maar tegen die tijd ben ik al lang naar Canada geëmigreerd!

Als je voor Frietopia actief bent, voel je je geregeld in een hoekje gedrukt. Of te veel friet eten nou niet ongezond is? Of het nou wel verstandig is om vier bakken friet op een dag te eten? (alsof we dat elke dag doen!) Of we niet bang zijn voor overgewicht? Of het wel ethisch is om vet eten aan te prijzen? En dat de overheden her en der hun kas proberen te spekken met belastingen op zogenaamd ongezond voedsel (vetbelasting in Denemarken (inmiddels weer afgeschaft), hamburgerbelasting in Hongarije, colabelasting in Frankrijk, zoetwarenbelasting in Finland, noem maar op), helpt daar natuurlijk niet bij.

Enige tijd geleden las ik op NU.nl een interessant bericht, Britons getting fatter despite consuming fewer calories. Volgens het gerenommeerde Britse Institute for Fiscal Studies zijn Britten sinds 1980 liefst 600 kilocalorieën minder gaan eten. Britten zouden vaker ontbijten met granen in plaats van spek en worst, vaker magere zuivel nuttigen, meer vis eten in plaats van rood vlees en ze zijn vooral ook minder alcohol gaan drinken. Toch zijn volwassenen gemiddeld tot 14 kilo zwaarder dan de Britten dertig jaar terug. Het hele onderzoek zou later deze zomer moeten verschijnen, maar de website van het IFS blijft voorlopig stil. Laat dit nieuws eens goed tot je doordringen en besef dat Nederland en Engeland helemaal niet zoveel verschillen. We eten blijkbaar per dag 600 kilocalorieën minder dan de generatie van onze ouders toen zij dezelfde leeftijd hadden als wij, maar toch zijn we dikker. Zou de verklaring dan misschien in ons bewegingspatroon zitten? Zou het niet zo zijn dat te veel eten het probleem niet is, zoveel eten we immers niet meer, maar te weinig bewegen?

De enige conclusie die ik hier uit kan trekken is we weer net zoveel moeten gaan bewegen als onze ouders op onze leeftijd deden. Vervolgens eten we elke dag een bak friet extra en voor je het weet, ben je weer op streefgewicht. Afvallen door friet te eten. Is dat nou niet een fijne boodschap?

Een maandje of vier terug berichtten wij over een nieuwe rubriek in de Volkskrant: V.E.T. Aangezien het ging om het recenseren van snackbars vonden wij dit wel interessant en sindsdien archiveren wij elke week die column.

Nou is het natuurlijk de vraag hoe intensief die zogenaamde frietrecensies gelezen worden, zelf moet ik toegeven dat ik wel eens een weekje oversla (*kuch*) en die paar die ik gelezen heb ik niet intensief bestudeerd. Gelukkig zijn er nog mensen die de kunst van het behoedzaam en zorgvuldig lezen onder de knie hebben, zo maakte een zeer gewaardeerd lid van Frietopia ons attent op de volgende idiosyncrasie.

De editie van 14 maart was erg positief over de New Kids-referenties en gaf als eindcijfer een acht. De editie van 21 maart ontdekte een nieuwe snack en eindigde met een acht. Op 28 maart werd een koninklijke misstand aan de kaak gesteld en kreeg de zaak als troost een acht. 4 April een hoogst dubieuze zaak, maar wel een acht. 11 April, een logo van de Radboud Universiteit in Scheveningen en een acht. 18 April, een megafrikandel en een acht als score. 2 Mei, iets in het noorden krijgt een acht. 9 Mei, frikandel niet kunnen spellen en als rapportcijfer toch nog een acht. 16 Mei, Duitsland, een acht. 24 Mei, een acht. 30 Mei, wieder ein acht. 6 Juni, Utrecht, een acht. En de laatste twee Volkskrant-frietrecensies krijgen ter beoordeling respectievelijk een acht en nog een acht.

Toeval? Reclame? Gebrek aan kritsch vermogen? Humor belangrijker dan kritisch vermogen? Voorliefde voor getransponeerde oneindigheden? Volkskrant-medewerkers die op kosten van de baas een vette bek halen? Volkskrant-medewerkers die betaald krijgen voor een column die ze uit hun duim zuigen? Zeg het maar, ik weet het niet...

De vettax, we hadden er net een tijdje niet meer van gehoord. Voor de mensen die het even vergeten zijn, de vettax is, zoals de naam al impliceert, de spottende bijnaam voor een belasting op 'vet' voedsel. Overigens worden in deze context de begrippen 'vet', 'calorierijk' en 'ongezond' nog al eens door elkaar gebruikt, wat natuurlijk belachelijk is aangezien vetten essentieel zijn voor de mens en iedereen toch ook minstens een bepaalde hoeveelheid calorieën nodig heeft om te overleven.

Maar waarom haal ik deze oude koe nou weer uit de sloot? Namelijk omdat bij een onderzoek op Amerikaanse studenten is "bewezen" dat een belasting op calorierijk voedsel werkt. Als voedsel met veel suiker of vet 25 procent duurder wordt, kiezen studenten eerder voor een minder calorierijke lunch.

Het nieuwsbericht vermeldt overigens ook dat dit experiment niet gedaan is in een universiteitsrestaurant, maar op de computer. Hiermee verwijs ik dit onderzoek linea recta ongelezen naar de prullenbak. Kiezen voor minder vet eten is op de computer misschien nog wel mogelijk, maar zeg maar eens nee als er zo'n schaal dampende krokante verse goudgeel gebakken frietjes voor je neus staat!